5.600 văn bản trái luật: Bộ, tỉnh ký sai, ai phải bồi thường

Hơn 5.600 văn bản trái pháp luật

Bộ Tư pháp vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ đánh giá hậu quả, tác hại của việc ban hành văn bản trái pháp luật.

Đáng chú ý, qua kiểm tra văn bản do các bộ ngành, địa phương ban hành, Bộ Tư pháp đã phát hiện hơn 5.600 văn bản trái pháp luật.

Trong đó, có tới trên 1.200 văn bản trái pháp luật về thẩm quyền ban hành và nội dung; hơn 3.800 văn bản sai sót về căn cứ pháp lý, thể thức kỹ thuật trình bày văn bản; gần 600 văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng có chứa quy phạm pháp luật.

Có tới hơn 5.600 văn bản trái pháp luật được ban hành. Ảnh: L.Bằng

“Số lượng văn bản trái pháp luật được phát hiện ở các lĩnh vực khác nhau khá lớn, gây ra những thiệt hại, tác động tiêu cực đến các quan hệ xã hội trong đời sống kinh tế, xã hội”, Bộ Tư pháp nhấn mạnh.

Ngoài ra, trong năm 2017, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) đã kiểm tra, phát hiện và kết luận 157 văn bản trái pháp luật về nội dung, thẩm quyền.

Trong đó có 26 văn bản của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và 131 văn bản của hội đồng nhân dân, UBND cấp tỉnh. Đây chủ yếu là văn bản trái pháp luật trong lĩnh vực kinh tế.

Bộ Tư pháp đánh giá văn bản trái pháp luật được phát hiện ở tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, nội dung trái pháp luật đa dạng, “ảnh hưởng đến lợi ích của nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của có quan, tổ chức, cá nhân” với các mức độ khác nhau.

Nhận xét về số lượng văn bản trái pháp luật chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế, Bộ Tư pháp cho rằng điều này “ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình phát triển kinh tế, môi trường đầu tư kinh doanh lành mạnh của nước ta”.

Văn bản trái luật ai phải bồi thường?

Đánh giá hậu quả, Bộ Tư pháp thừa nhận do “không có đầy đủ thông tin” nên chưa đánh giá tổng thể, đầy đủ, toàn diện về hậu quả, tác hại của việc này.

Dù vậy, theo Bộ Tư pháp, nội dung trái pháp luật của các văn bản đã ảnh hưởng tới tính đồng bộ, thống nhất và khả thi của hệ thống pháp luật. Văn bản vi phạm quy định về nguyên tắc xây dựng luật, vi phạm thẩm quyền đã “thể hiện sự nhờn luật”, “không nghiêm túc” trong xây dựng và ban hành văn bản.

Văn bản trái luật chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế, ảnh hưởng môi trường đầu tư. Ảnh: L.Bằng

Theo Bộ Tư pháp, văn bản trái luật thường có tác động “tiêu cực đa chiều”, vừa làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, vừa ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Chẳng hạn, một số văn bản quy định về thủ tục hành chính không đúng thẩm quyền làm phát sinh chi phí về hồ sơ, giấy tờ, thời gian để thực hiện. Điều này có thể phát sinh phiền hà, phức tạp trong quá trình người dân đi làm thủ tục hành chính.

Một số văn bản có nội dung trái luật đưa vào thực thi gây thiệt hại về kinh tế, thời gian, công sức của người dân, doanh nghiệp, phát sinh khiếu nại, khiếu kiện.

Bộ Tư pháp cũng nhắc đến các quy định kiểu không cho phép học sinh, sinh viên tham gia biểu diễn nghệ thuật tại vũ trường, quán karaoke; quy định trong văn bản chưa sát thực tế, mang tính cấm đoán, có biểu hiện “ngăn sông cấm chợ” đối với cá nhân tham gia giết mổ, vận chuyển, chế biến, buôn bán gia súc gia cầm.

Bộ Tư pháp lưu ý nội dung văn bản trái luật kể trên nếu không được xử lý kịp thời sẽ tác động tới quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Nhất là, theo Bộ Tư pháp, trong bối cảnh hiện nay, pháp luật chưa có quy định về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong trường hợp ban hành và thi hành văn bản trái pháp luật gây thiệt hại.

Đặc biệt, Bộ Tư pháp lo ngại văn bản trái luật liên quan đến các cam kết quốc tế sẽ gây phản ứng của đối tác nước ngoài và có thể dẫn đến các vụ kiện cơ quan Nhà nước Việt Nam, làm ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín của Việt Nam.

Văn bản trái pháp luật còn làm phát sinh chi phí phục vụ quá trình xử lý “văn bản trái pháp luật”. Dù chưa có con số chính thức, nhưng dựa trên số lượng văn bản được phát hiện thì Bộ Tư pháp nhìn nhận “con số này là khá lớn”.

Trong đó, có chi phí giải quyết hậu quả khi có khiếu nại, khiếu kiện kéo dài do văn bản trái luật gây ra.

“Về lâu dài, văn bản trái luật không được xử lý kịp thời sẽ làm mất niềm tin vào sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật, giảm ý thức tuân thủ, chấp hành pháp luật, có thể dẫn đến những hậu quả khó lường”, Bộ Tư pháp cảnh báo.

Trước tình trạng trên, Bộ Tư pháp đề nghị Thủ tướng xem xét, chỉ đạo các cơ quan liên quan sớm trình Quốc hội dự thảo Luật sửa đổi bổ sung Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó hoàn thiện cơ chế xử lý văn bản trái pháp luật nhanh chóng, triệt để. “Nghiên cứu, đề xuất cơ chế trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong việc ban hành và thi hành văn bản trái pháp luật”, Bộ này kiến nghị.